2 Aralık 2005
From: Rezan Peya Gokcen
Date: Fri, 2 Dec 2005 06:12:25 -0800 (PST)
To: ADALAR POSTASI
Cc:
Subject: Heybeliada Deniz Okulu Mozaik Panosu: Kültür Varl‡klar‡ Kimin - Nas‡l korunur?
Heybeliada Deniz Okulu Mozaik Panosu: Kültür Varlıkları Kimin- Nasıl Korunur?
Heybeliada Deniz Okulu mozaik panosunun dünya sahnesinden yok olmasý ile ilgili soruma gelen yanýtlardan anlaþýlýyor: 1954'te briket duvar üstüne çekilen harç satýha yapýþtýlmýþ, boyutlarý bu 7m.'ye 30m.lik yani 210 metrekare olan mozaik tarzý sanat eseri, binanýn tümü yýkýlýrken kýrýlýp, kutulara konulmuþ (son ayrýntý Erendiz Özbayoðlu iletisinden). Sonrasý bilinmiyor, þimdilik. Kendi elinden çýktýðý için yapýtýn birinci sahibi sanatçý Ferruh Baþaða bir konuþmasýnda þöyle demiþ:
''Ben baþtan beri, yaptýðým iþlerin , eserlerin topluma ulaþmasýný, toplum tarafýndan görülmesini isterim. Bu açýdan mimaride yer alan duvar resimlerini, mozaikleri, vitraylarý, freskleri, rölyefleri çok sevdiðimden, resmi daire,okul, hastane, banka gibi yerlerde eserler yapmaya hep öncelik verdim. Bunlar hem büyük boyutlarda olabildiðinden uzaktan bile görülebiliyor, hem de her zaman halkýn önünde. Dolayýsýyla seyircisi çok ve seyirci bunlara alýþtýkça resmi de, sanatý da benimsiyor. Bunun resim ve plastik sanatlarýn ülkemizde geliþmesinde büyük faydasý olacaðýný düþünüyorum .''
Kültür Varlýklarý bu demek; hepimize sunulan, insan hayalinden çýkma, taþýnýr veya taþýnmaz, bir takým nesneler, yapýlar, ve benzeri..geçmiþten veya çaðdaþ hayatýn doðurduðu, o yerin yaþam dokusunu insanlarýn belleðine iþleyen þeyler. Bu bakýmdan, Heybeliada mozaik panosu yalnýz Deniz Kuvvetleri'nin, hatta sanatçýnýn bile deðil, artýk hepimizin malýydý. Korumak gerekirdi.
Dev Mozaik Panonun yýkým sürecini biraz açmak için 17 Mayýs 2001 tarihli Cumhuriyet gazetesinde Deniz Som'un yazýsýndan aktarýyorum:
''Þu sýralar binanýn yýkýmý sürüyor. Binanýn cephesindeki pano ise henüz duruyor ve yerinden sökülüp baþka yere nakledilmesi için en az 100.000 $ gerekiyor.....Hiç olmazsa panonun bulunduðu duvar yýkýlmasýn..Duvar dursun... Hatta bugün bile baþlatýlacak bir kampanya ile sanata, tarihe ve denizciliðe saygý duyan kurum ve kuruluþlarýn 5'er 10'ar bin dolarlýk katkýsý ile 100 bin dolar da toplanýr, 150 bin dolar da...Panoyu biz yýkmayalým..''
Mozaik panonun sökülmesi, taþýnmasý, restorasyonu için 100.000 dolarlýk bütçeyi kim çýkardý? Pano nereye taþýnacak?Teknik Üniversitesi'nin, Mimar Sinan'ýn, Yýldýz Üniversitesi'nin Restorasyon Bölümüne, yahut Mimarlar Odasýna hiç danýþýldý mý? Hani, Deniz Kuvvetleri Komutanlýðý Genel Sekreteri Dn.Kur. Albayý Caner Bener'in sözlerine bakýlýrsa, Preveze Deniz Savaþý Panosunu teknik olarak sökmek mümkün deðildi? Deniz Kuvvetleri'nin 1953'te açtýðý yarýþma sonucu birinci seçilen ve 1954'te inþa edilen ayný Mozaik Pano, Genel Sekreter Bener'in açýklamasýna göre, gene Deniz Kuvvetleri'nin talebi üzerine, sanatçý F. Baþaða tarafýndan 6 Aralýk 2000 tarihinde, sökülmesi, taþýnmasý, restorasyonu masraflarý karþýlýðý, Ýþ Bankasý'na baðýþlanmýþ (architera sitesinden). Yani, Deniz Kuvvetleri'nin bu iþlemleri yapacak 100.000 $'ý yokmu imiþ de eserini kurtarmayý sanatçýnýn üzerine yýkmýþlar? Neden bir kültür varlýðýný kurtarma sorunu kamu oyuna gereken sorumlulukla duyurulmadý? Daha sonra, kendisine hibe edildiði halde, Ýþ Bankasý çýkacak zorluklardan ve para harcamaktan kaçýnarak, Heybeliada Mozaik Pano projesini üstlenmekten vazgeçmiþ. Bu olay da sanatçýya yapýlan son derece kaba bir davranýþ. Ayrýca, toplumumuzda bir takým kiþi ya da kurumlarca Kültür Varlýklarýnýn vakarýna, sevgisine, koruma anlayýþýna yeter derecede önem verilmediðini gösteriyor.
Þimdi biz, polemiðe girmeden, adý geçen ilgili makamlardan yukarýda iþaret edilen muðlakta kalmýþ noktalara aydýnlatýcý yanýtlar bekliyoruz. Belki de yýkýk mozaik panomuz kutular içinde bir kenara atýlmýþtýr! Bu, arkeoloji ve sanat eðitimi almýþ birinin rüyasýna benzemekle beraber, netice hiç belli olmaz. Hiç olmazsa, anayasal hakkýmýz olan bilgileri edinmiþ oluruz. Ferruh Baþaða 1914 doðumlu ..Cömertçe, elinde eskizler olduðunu, yeniden yapýlmak istenirse yardýmcý olabileceðini belirtmiþ; kendisini rahatsýz etmeden, ilk önce durumu etraflýca anlayalým istemiþtik.
Heybeliada Deniz Okulu'nda F.Baþaða'nýn yapýtý mozaik panonun 2001'de yýkýmýyla sergilediði çeliþki açýsýndan, tuhafý, geçen ay, 11 Kasým 2005 gününde, Cumhurbaþkanlýðý Kültür ve Sanat Ödülü alanlar arasýnda sanatçý Ferruh Baþaða'nýn var olduðunu kaydedelim. Cumhurbaþkaný Ahmet Necdet Sezer'in ödül merasiminde söylediði þu sözler gayet cesaret verici:
''Uluslar, ekonomik zenginliklerinin ötesinde, bilim, kültür ve sanat gibi deðerleriyle varlýk gösterdiklerinde çaðdaþ dünyayla bütünleþebilir, geliþip saygýnlýk kazanabilirler. Bu nedenle, bir ülkenin bilim üreterek, insanlýðýn ilerlemesine katkýsýnýn yaný sýra, kültür ve sanatýn evrensel anlatým olanaklarýný kullanmadaki baþarýsý da çaðdaþ uygarlýk düzeyine ulaþmasýndaki temel ölçütlerdendir''.
Rezan Peya Gökçen
Not: bu kýsa yazýyý yazarken (denizhaber.com) ve Emre Kongar'ýn sitesinden de faydalandým.