10 Aralık 2005
http://www.milliyet.com.tr/2005/12/03/yasam/ayas.html
Milliyet, 03.12.2008
Nermin Bayçın
'Bu batıklar İstanbul tarihini yeniden yazar'
Marmaray kazılarında bulunan gemi batıkları, dünyanın gözlerini Türkiye'ye çevirdi. Doç. Dr. Pulak, "Burada İstanbul tarihini yeniden yazabilecek önemde bulgular mevcut" dedi
İstanbul'un iki yakasını tüp geçitle birbirine bağlayacak Marmaray projesi kapsamında yapılan kazı çalışmalarında bulunan tarihi eser sayısı artıyor. Marmaray istasyonunun yer alacağı Yenikapı'daki Langa bostanlarında keşfedilen tarihi gemi batıklarının sayısı yediye ulaştı.
Bizans'ın kayıp ana limanını gün ışığına çıkaran İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nin çalışmaları sürerken, arkeolog Doç. Dr. Cemal Pulak, tek bir alanda bu kadar çok batığın bulunmasının, bu mütevazı bostanı dünyada ünlü kıldığını söyledi.
Böyle bir gemi yok!
Teksas A&M Üniversitesi Öğretim Üyesi Pulak, tarihi ahşap gemi yapım teknolojisinin dünyadaki sayılı uzmanlarından biri. Merkezi ABD'de bulunan Sualtı Arkeoloji Enstitüsü'nün de ikinci başkanı. Temmuzdan beri Türkiye'de olan ve çalışmalarını gönüllü olarak Yenikapı'da sürdüren Pulak, sorularımızı yanıtladı:
Batıklar hakkında bilgi verir misiniz?
Marmaray alanında iki farklı batık var. Biri 18-20 metre civarında, küreklerle hareket ettirilen ince bir gemi. Bu da beni son derece heyecanlandırdı. Çünkü 11. yüzyıla, yani Bizans sürecinde, bu kadar erken döneme ait bu tipte bir gemi henüz bulunmuş değil. Dolayısıyla, Akdeniz'deki ince gemilerin ilk arkeolojik örneğiyle, aynı şekilde hiç bilmediğimiz bir gemi yapım teknolojisiyle karşı karşıyayız.
Batıktan şu ana kadar elde edilen sonuçlar neler?
Kazısına henüz başlamadık. Önce ilk batığı ele aldık. Ceviz kabuğu biçimindeki üstteki gemi ufak yapıda. Küpeştesinin en üst seviyesine kadar korunmuş olması inanılmaz sürpriz oldu. Çünkü, Akdeniz ve Avrupa'da bugüne kadar kaydedilmiş yaklaşık bin batık arasında küpeştesiyle ele geçenlerin sayısı birkaç tane. Çok değerli. Ayrıca gemi buluntuları da çok zengin. Özellik le iki demir çapası ayrı bir önem taşıyor.
Neden?
Demir çapalar, o zamanlar için, elle yapılan son derece kıymetli denizcilik malzemeleri. Öyle ki 13. yüzyıla ait bazı belgelerde kadınların çeyizine çapaların da kaydedildiğini görüyoruz.
Alanda başka gemiler de bulundu sanırım...
Evet. Marmaray kazı alanında bir başka batık daha saptandı. Öte yandan metro inşaat sahasında da gemiler çıktı. Orada en az dört batık var.
'Buranın bir eşi yok'
Dünyanın pek çok yerinde kazı yapmış biri olarak bu alanı nasıl değerlendirirsiniz?
İstanbul tarihini yeni baştan yazabilecek nitelikte bulgular sunan olağanüstü bir yer. Aynı şekilde emsalsiz bilgilerin elde edilebileceği ünik bir ortam. Hiçbir yerde, bu kadar fazla, aynı zamanda bu kadar iyi korunmuş batık bulunmuş değil.
Batıkları kaldırmak ne kadar sürer?
Kaldırmak en kolay kısmı. Önce en ince ayrıntısına dek batığı yerinde kaydetmeniz, onu üç boyutlu hale getirebilecek nitelikte incelemeniz gerekiyor. Bu gemiler öylesine narin ki, dokunduğunuzda kırılabiliyor.
Eserlerin istasyonlarda sergilenmesi hakkında ne düşünüyorsunuz?
Batıklar açısından bence pratik değil. Sıcaklığı ve nemi sabit, klimalı bir ortamda tutulmaları koşuluyla olabilir. İstasyon ortamında bu biraz zor. Bu nedenle üç boyuta tamamlanmış replikalarının sergilenmesi daha uygun bir çözüm. Orijinaller müzeye konabilir.
